-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
za grzech specjalny.
Ad 3. Jeśli zepsucie w różnych okolicznościach pochodzi z tej samej pobudki,
nie ma wielu, lecz tylko jeden grzech, np. jeden jest tylko grzech kradzieży, choć kto
wziął rzecz nie swoją tam: gdzie nie powinien i wtedy, gdy nie powinien. Jeśli jednak
pobudek jest więcej, zachodzi więcej grzechów o różnych gatunkach, np. jeśli ktoś
ukradł coś w kościele z pobudek wyrządzenia krzywdy miejscu świętemu, zachodzi
nowa postać grzechu, świętokradztwo; kto inny zaś zabrał coś w niewłaściwym czasie
tylko pod wpływem przesadnej żądzy posiadania, wtedy zachodzi zwykła chciwość.
Stąd też braki w tym, co jest potrzebne do roztropności, nie wpływają na wielość
grzechów, chyba że, jak powiedziano4), psują czynności rozumu.
74
Artykuł 3.
CZY POCHOPNOZ JEST GRZECHEM ZAWARTYM
W NIEROZTROPNOZCI ?
Wydaj e się, że nie, ponieważ:
1. Nieroztropność jest przeciwstawności cnoty roztropności, natomiast
pochopność przeciwstawia się darowi rady, o którym wyraża się Grzegorz1), że jest
dany dla wyleczenia nas z pochopności.
2. Pochopność zda się należeć do lekkomyślności, która zawiera w sobie
zarozumiałość, należącą do pychy.
3. Pochopność oznacza jakiś nieuporządkowany pośpiech. Otóż w czynności
naradczej zachodzi grzech nie tylko z powodu pośpiechu, lecz także z powodu
przewlekłości, co powoduje niewykorzystanie sposobności działania; Etyka wy-mienia
też inne powody2), jakimi są nieporządki w innych okolicznościach. Zatem nie tylko
pochopność, lecz także przewlekłość lub każdą inną wadę powodującą nieporządek w
czynności naradczej, należy uważa za grzech zawierający się w nieroztropności.
Z drugiej jednak strony mówi Przypowieści3): droga niezbożnych ciemna, nie
wiedzą gdzie upadają . Otóż ciemne drogi niezbożności są wynikiem
nieroztropności, a wobec tego upadanie , czy potykanie się jest wynikiem
pochopności.
Odpowiedz: Słowo pochopność w czynnościach duchowych jest zapożyczone
z ruchów ciał, a to z racji podobieństwa. Kamień bowiem spadając z góry na dół
własnym ciężarem albo potrącony przez kogoś czyni to nie planowo, sto-pniowo i z
myślą, lecz na ślepo, uderzając przy tym o przeszkody i podskakując. (54) W
czynnościach duchowych punktem szczytowym jest rozum, a punktem najniższym jest
działanie dokonywane przez ciao. Stopniami i jakby szczeblami pośrednimi
porządnego zstępowania są pamięć tego, co było, baczność na to, co jest, bystrość
przewidywania tego, co może zajść w przyszłości, rozumność porównująca jedne
wypadki z drugimi, oraz chęć korzystania z doświadczeń ludzi starszych i mędrszych.
75
Po tych stopniach człowiek schodzi według porządku, jeśli jego naradczość jest
poprawna. Jeśli zatem człowiek rzuca się do czynu pod samym naciskiem woli lub
namiętności, z pominięciem tych stopni, zachodzi pochopność. A ponieważ
nieporządek w naradczości prowadzi do nieroztropności, jest jasne, że wada
pochopności wiąże się z nieroztropnością.
Ad 1. Sprawianie poprawności w radzie należy do daru rady i do cnoty
roztropności, choć, jak wiemy4), w odmienny sposób; zatem pochopność sprzeciwia
siÄ™ obojgu.
Ad 2. Działać pochopnie, to działać bez kierownictwa rozumu, co może zajść
dwojako: na skutek nacisku woli lub namiętności albo w wyniku zlekceważenia
kierowniczego prawidła; to drugie oznacza właściwą lekkomyślność, pochodzącą z
pychy, która odmawia podległości prawidłom innym niż własne widzimisię.
Pochopność zachodzi w obu wypadkach, choć mieści się w niej lekkomyślność,
pomimo że pochopność bardziej dotyczy pierwszego.
Ad 3. Badawcza czynność rady winna wziąć pod uwagę wiele szczegółów,
dlatego, według Filozofa5), trzeba naradza się długo . Stąd też pochopność w
naradzie bardziej bezpośrednio sprzeciwia się jej poprawności niż nadmierna długość,
bo ta jako taka wskazuje na poprawność naradczą.
Artykuł 4.
CZY NIEUWAGA (55) JEST GRZECHEM OSOBNYM,
ZWIZANYM Z NIEROZTROPNOZCI ?
Wydaje się, że nie jest, ponieważ:
1. Prawo Boże nie wiedzie nas do grzechu, bo według Psalmisty1), prawo
Pańskie niepokalane . Prawo to jednak wskazuje nam nieuwagę2): nie myślcie, jak
albo co byście mówi mieli , a wobec tego nie jest grzechem.
2. Czynność naradcza musi często uwzględniać wiele okoliczności. Jak wiemy,
pochopność jest wynikiem wadliwej narady, a wobec tego także wynikiem braku w
76
uwadze. Ponieważ więc pochopność wiąże się z nieuwagą zatem nieuwaga nie jest
osobnym grzechem.
3. Roztropność polega na trzech czynnościach rozumu praktcznego: rada, osąd
znalezionych naradczością środków, i nakaz. Otóż uwaga, czy baczność, te trzy
czynności wyprzedza, bo musi zachodzić nawet w czynności rozumu speku-
latywnego, a wobec tego nieuwaga czy niebaczność nie jest osobnym grzechem
zawierającym. się w nieroztropności.
Z drugiej jednak strony powiedziano w Przypowieściach3): oczy twoje niechaj
prosto patrzÄ…, a powieki twoje niech uprzedzajÄ… kroki twoje , a tego dokonuje
roztropność. A ponieważ postępowanie temu przeciwne jest wynikiem nie-uwagi,
wobec tego nieuwaga jest grzechem osobnym, związanym z nieroztropności.
Odpowiedz: Uwaga, czy baczność, jest czynnością umysłu, polegającą na
patrzeniu się naprawdę rzeczy. Otóż badań dokonuje rozum, osąd jest dziełem umysłu.
Tak w dziedzinie spekulatywnej wiedza osiągnięta przez dowody staje się wiedzą
przez osądzenie, które wyrokuje o znalezione j prawdzie rzeczy w świetle zasad
pierwszych. Stąd też uwaga, czy baczność, jest koniecznym wymogiem sądu. Dlatego,
jeśli w sądzie zajdzie jakaś wadliwość czyniąca sąd niepoprawnym, przyczyną tego
jest nieuwaga, bo człowiek zle sądzi na skutek pogardzenia lub zaniedbania w uwadze
tego, od czego poprawność sądu zależy. Jest zatem jasne, że nieuwaga jest grzechem.
Ad 1. Bóg nie zabrania myślenia o tym, co mamy czynić lub mówić, jeśli jest
sposobność; w tych słowach Pan Jezus daje swym uczniom ufność, by w razie
niemożności, pochodzącej z własnego niedoświadczenia lub nagłości sprawy,
położyli ufność tylko w tym, co im w dane j chwili Bóg doradzi, ponieważ, jak mówi [ Pobierz całość w formacie PDF ] - zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- zambezia2013.opx.pl