-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
błędów w trakcie prac porządkowych w połowie minionego wieku (ale i przez niedba-
łość użytkowników archiwum) znalazły się w innych zespołach - Sobańskich, Sapiehów,
a przede wszystkim Potockich. Jest to o tyle istotne, że w przypadku zespołu 254 badacze
mają do czynienia z zasadniczym trzonem spuścizny po Janie Tarle, wojewodzie lubelskim
i sandomierskim (ur. 1684, zm. 5 I 1750). Zawiera ona materiały gospodarcze, inwentarze,
korespondencję oraz rozliczenia rachunkowe z niemal wszystkich majątków Jana Tarły;
inwentarz archiwum Tarły z połowy XVIII w.39 Dla mnie najważniejsze były akta publicz-
ne uniwersały, odpisy z gazet, dokumenty powstałe w związku z działalnością wojskową
Jana Tarły - a przede wszystkim licząca wiele tysięcy listów korespondencja o charakterze
publicznym, prywatnym, gospodarczym i wojskowym. Ta ostatnia stanowi bezcenne zró-
39 Archiwum J. Tarły na podstawie opisu z 1761 r. omówił K. Syta: Archiwum Jana Tarły, wojewody sandomierskiego
w świetle rewizji z roku 1761, [w:] Studia o bibliotekach i zbiorach polskich, red. B. Ryszewski, t. VI, Toruń 1994, s. 31-
54.
Tomasz Ciesielski
252
dło w badaniach nad dziejami politycznymi Rzeczypospolitej od drugiej do końca piątej
dekady XVIII w., a zwłaszcza nad przebiegiem polskiej wojny sukcesyjnej 1733-173540.
Nie jest to jednak kompletne archiwum, gdyż jego część znalazła się w Centralnym Ar-
chiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie (fond 181 Lanckorońskich z Rozdołu), Bi-
bliotece Czartoryskich w Krakowie, Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie
(tzw. Papiery Rodziny Tarłów oraz w suplemencie Zbioru Branickich z Suchej) i w formie
regestrów sporządzonych przez Adama Mieleszkę-Maliszkiewicza w Bibliotece Zakładu
Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Jeżeli chodzi o zespół Potockich, to powstał on w wyniku połączenia kilku archiwów
rodzinno-majątkowych. Znalazły się wśród nich i część dawnego archiwum niemirow-
skiego (zdecydowanie większa niż przechowywana w Państwowym Archiwum Obwodu
Winnickiego). Na podstawie opisów inwentarzowych, tylko w nielicznych przypadkach
zweryfikowanych przez przejrzenie konkretnych jednostek archiwalnych, można ogólnie
następująco przedstawić zawartość tego zespołu podzielonego na 3 opisy inwentarzowe
i 6331 jednostek. Opis 1 Materiały dotyczące rodziny Potockich z lat 1435-1918 : róż-
ne dokumenty i rękopisy dotyczące Potockich - przede wszystkim materiały majątkowe
i sądowe z drugiej połowy XVII w. i XVIII w.: kontrakty kupna i sprzedaży, wypisy z ksiąg
grodzkich i trybunalskich. Bogata korespondencja Potockich XVII-XX w. Opis 2: tablice
genealogiczne rodziny Potockich; różne dokumenty i rękopisy dotyczące rodziny; kore-
spondencja; materiały wojskowe. Dominują materiały majątkowe z końca XVIII w.- XIX
w.; wśród nich korespondencja Potockich z władzami miast znajdującymi się w obrębie
ich kompleksów majątkowych. Opis 3: Materiały dotyczące rodziny Potockich z lat 1509-
1916. Różne akta w języku łacińskim z XVIII w.; materiały majątkowe, kontrakty kupna
i sprzedaży, wypisy z ksiąg grodzkich i trybunalskich dotyczące spraw sądowo-majątko-
wych rodziny. Korespondencja Potockich. Mapy i plany różnych wsi i miasteczek będą-
cych własnością Potockich, a leżących na terenie guberni podolskiej (koniec XVIII w.-
XIX w.). Publika takie, jak dokumenty wojskowe, w tym rejestr jazdy koronnej z 1762 r.,
czy uniwersały hetmanów Stanisława Potockiego z 1660 r. oraz Józefa Potockiego z 1745
r.
W sumie w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym w Kijowie oraz
w obwodowych archiwach w Aucku, Odessie i Winnicy przechowywanych jest blisko 50
zespołów, które bez żadnych wątpliwości można okresie jako spuścizny archiwalne po pol-
skich rodzinach szlacheckich. Trudno jednoznacznie określić, czy to mało, czy dużo - brak
do tego odpowiednich kryteriów wartościujących. Warto jedynie zauważyć, że zachowały
się przynajmniej fragmenty 17 z 84 ważniejszych archiwów rodzinnych spisanych w la-
40 Jako pierwszy przebadał fragmenty korespondencji Tarłów L. Hubert, korzystając z uprzejmości hr. Broel-Platera,
do którego należało wtedy archiwum wiśniowieckie. Część listów wykorzystał do przedstawienia udziału Adama Tarły
w polskiej wojnie sukcesyjnej - L. Hubert, Adam Tarło, wojewoda lubelski, [w:] idem, Pamiętniki historyczne, t. 2, War-
szawa 1961, s. 165-213. [ Pobierz całość w formacie PDF ] - zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- zambezia2013.opx.pl